W kontekście prawa ubezpieczeń społecznych, zwrot nienależnie pobranego świadczenia jest sytuacją, która może dotyczyć zarówno osób fizycznych, jak i przedsiębiorców, którzy otrzymali świadczenie z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) w sposób niezgodny z przepisami prawa. W takim przypadku, aby ZUS mógł skutecznie żądać zwrotu wypłaconego świadczenia, musi spełnić
określone warunki, w tym obowiązek prawidłowego pouczenia osoby o konieczności zwrotu świadczenia.

                                                            Zasady zwrotu nienależnie pobranego świadczenia

Zgodnie z przepisami prawa, osoba, która otrzymała świadczenie z ZUS, ma obowiązek jego zwrotu, jeśli zostało ono pobrane nienależnie. ZUS może zażądać zwrotu świadczenia, jeśli zostało ono wypłacone w wyniku:

– błędu w ustaleniu prawa do świadczenia,
– niespełniania warunków do jego przyznania w momencie wypłaty,
– uzyskania świadczenia na podstawie fałszywych lub zatajonych informacji.
Kwestię zwrotu nienależnie pobranego świadczenia reguluj ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych

Prawidłowe pouczenie – warunek skutecznego zwrotu

Zanim ZUS zażąda od osoby zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, powinien spełnić warunek prawidłowego pouczenia tej osoby o konieczności zwrotu świadczenia. Pouczenie to jest istotne, ponieważ stanowi podstawę do skutecznego dochodzenia roszczenia przez ZUS i jest wymagane przez przepisy prawa. 

Zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jeśli świadczenie zostało pobrane nienależnie, ZUS ma prawo żądać jego zwrotu. Ważne jest jednak, aby ZUS prawidłowo pouczył osobę o tym obowiązku. Prawidłowe pouczenie polega na wskazaniu nie tylko obowiązku zwrotu, ale także przyczyn, które uzasadniają nienależność świadczenia, oraz terminu, w którym należy dokonać zwrotu.

Dopiero po prawidłowym pouczeniu ZUS może żądać zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, a w przypadku braku zwrotu w wyznaczonym terminie, ma prawo wszcząć postępowanie egzekucyjne.

                Orzecznictwo sądów dotyczące prawidłowego pouczenia

Sądy administracyjne, w tym Naczelny Sąd Administracyjny (NSA), wielokrotnie rozpatrywały kwestie związane z obowiązkiem prawidłowego pouczenia przez ZUS w sprawach dotyczących zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. W orzecznictwie podkreślono, że prawidłowe pouczenie** jest kluczowe dla oceny skuteczności roszczenia ZUS o zwrot świadczenia.

Przykład:

– Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 czerwca 2013 r., sygn. akt I OSK 3220/12, gdzie sąd uznał, że ZUS nie może skutecznie żądać zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, jeśli wcześniej nie pouczył osoby o konieczności zwrotu oraz o skutkach niezwrotu świadczenia. W wyroku tym sąd wskazał, że brak prawidłowego pouczenia o obowiązku zwrotu stanowi naruszenie przepisów prawa i uniemożliwia skuteczne dochodzenie roszczenia przez ZUS.

– Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 grudnia 2017 r., sygn. akt VI SA/Wa 410/17, w którym sąd stwierdził, że ZUS, podejmując działania mające na celu odzyskanie nienależnie pobranych świadczeń, musi wcześniej w sposób wyczerpujący poinformować świadczeniobiorcę o podstawach prawnych oraz wysokości należnej kwoty do zwrotu. W przypadku braku odpowiedniego pouczenia, działania ZUS mogą zostać uznane za bezskuteczne.

W powyższych orzeczeniach sądy wskazują, że prawidłowe pouczenie jest niezbędnym warunkiem skuteczności roszczenia ZUS. ZUS nie może bowiem przejść do egzekucji długu, jeśli osoba, która pobrała nienależne świadczenie, nie została wcześniej wyczerpująco poinformowana o swoich obowiązkach.

                                                                        Skutki braku prawidłowego pouczenia

Jeśli ZUS nie spełni obowiązku pouczenia osoby o konieczności zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, może to skutkować następującymi konsekwencjami:

1. Nieskuteczność żądania zwrotu– ZUS nie będzie w stanie skutecznie dochodzić zwrotu świadczenia, dopóki nie poinformuje osoby w sposób prawidłowy.

2. Brak podstaw do postępowania egzekucyjnego – Bez prawidłowego pouczenia ZUS nie ma podstaw do wszczęcia egzekucji administracyjnej, co może prowadzić do unieważnienia postępowań egzekucyjnych.

3. Możliwość odwołania – osoba, która nie została prawidłowo pouczona, może skutecznie odwołać się od decyzji ZUS, wskazując na naruszenie procedur pouczenia.
                                                                                    Podsumowanie
Aby ZUS mógł skutecznie żądać zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, musi wcześniej prawidłowo pouczyć osobę o konieczności zwrotu. W przypadku, gdy ZUS nie dopełni tego obowiązku, osoba, od której żądany jest zwrot świadczenia, może skutecznie zaskarżyć takie działanie w sądzie.

W naszej kancelarii oferujemy kompleksową pomoc prawną, dla osób, które chce zaskarżyć decyzje ZUS.